Тема: Велия. Обставник

           З яблінкы ледво злетіло листя. Ріку прикрыла груба ледова крига. Грубом перином засніжыли Яругы, Мухначку і дорогу до ліса. Том задутом дорогом вертал з ліса мужчына і хлопец. Несли зелену яличку. На передвечерю зміг ся мороз, над ріком низко засвітило небо. В вырубаній прорубі заіскрила холодна вода. Дрібны звізды наберал хлопец дрібныма пальчыками. Стікали з долони і падали в морозну ледову пролубу. – На здоровя, на щестя – чує голос з боку. То голос тата. На што ден з пролубы пє воду худоба. В святу ніч звірята не выходят з дому. Під єдном стріхом з ґаздами вечеряют. Через маленькє віконце слідят як люде за великом звіздом, што ясніє над чорном завісом ліса. Достали жмінку хліба, соли і чеснку. В тот вечер приде до вшыткых Сын Божий. Може задивит ся на землю, што перед роками квитла луками квітів, пахла ярцьом і вівсом, што золотили розколысаны берегы бескыдскых шаховниц поля званого царином. Бо-ж царювали там Лемкы і небесны птахы, якы стерегли святыни під блакытном копулом неба.

Нема гнеска сонця в волосях дівчат і жінок, што жали врожаі, а кресты, якы значыли лемківску пут – поперевертано, вырвано острыма списами ребра деревяных церкви, поколото іх до глубины серця, аж загмерли голосы дзвонів, замліли од удару, затихли.

І той ночы подул вітер зимний, перешпилил до внутри кости жывых і померлых, навлюк на дорогу могыльны копчыкы зимы і не перейдеш, бо застрінеш на завсе.

І не знал хлопчына, же то перша Велия на рідній земли, же на вечерю скликує ся близкых і тых, што несподівано зайдут в хыжу... і не знал, же дванадцет страв, якы несли до стола мама, то якбы дванадцетьох апостолів, што просвятили землю кровю жертв. А де-ж найти в порожнім селі дванадцетьох Лемків – мужів справедливых серед мирян роду. Ци не за дуже в тым чыслі буде Юдів? Не за срібникы, а мідяникы поведут і продадут. Продадут твою яблін, ліс і ріку, зелене і квитуче. Бо-ж пятдесят років вчыме ся робити кєселицю, а вдає ся зробити лем замішку.

А може зайде до нас Ісус, зайде до выгнаных спід лемківскых стріх, бо-ж і птахы ховают ся під стріхы бідных люды. І кілко іщы тых Велий поза пятдесят ждати.

Обставник пояснят предыкат, вказує як або в якых обставинах проходит дія. Обставник односит ся до часослова і одповідат на звіданя як? де? коли? чом? по што? в якій мірі? в якій ступени?, нп.: Прид скоро. Рано літам по парку. Гын роблят нову дорогу.

Обставникы можут ся тіж односити до придавника, часопридавника або присловника, вказуют на ступін ознакы або діі, нп.: Барз красне дівча. Дост мудро бесідує.

Обставником може быти присловник: піше вертали, часоприсловник: вертали розмахуючы руками, назывник в залежным одмінку з приназывником або без приназывника: Всяди полно тебе, і в коморі і на дворі, інфінітив: Пішол орати.

Обставникы мают ріжны значыня.

1. Обставник місця одповідат на звіданя: де? кади? одкаль? докаль? як далеко?: Пришол з міста. Підеме тамади. Птах полетіл в небо. В загороді выросла крас морков.

2. Обставник часу одповідат на звіданя: коли? в якым часі? одколи? як давно? як долго?: Заран принесу ти тоту книжку. Од вчера думам лем о тым. В нічну пору ґрасуют волкы.

3. Обставник причыны одповідат на звіданя: про што? з якой причыны?: Михал почервеніл зо злости. Він замліл од голоду.

4. Обставник ціли одповідат на звіданя: по што? на што? в якій ціли?: Піду рано по хліб. Принес дров до напаліня. Адам дуже ся вчыл для мамы.

5. Обставник способу одповідат на звіданя: як? якым способом?: В тым році ріка шыроко выляла. Піду піше, прецін то недалеко.

6. Обставник міры і ступени одповідат на звіданя: як барз?: Собітка горіла барз высоко.

7. Обставник вымогы одповідат на звіданя: в якых обставинах?: В разі болю, воз тото лікарство.

8. Обставник уступкы одповідат на звіданя: напроти кому, чому? без взгляду на што?: Він пішол на забаву напроти родичам. Без взгляду на тото ци він приде, выклад ся одбуде.

Задачы:

I. Прочытай поданий текст.

II. До каждого значыня обставника выдумай по єдным примірі.

Одповіди до задач з лекциі 109 i 110:

мобілізация, одділ, войско, війна, баталийон, вояк, неволя, розброіти, машыновий ґвер, автомат, ґранаты, плінний вояк, войскова част, начальство

близкій приятель

крута дорога

тот ден

тамта хыжа

Ванів віз

Оленине дзеркало

пята хыжа 

остатня миска