Тема: Знам азбуку

Temat: Poznaję alfabet

Введіня:

Ґрафічна система лемківского языка операт ся на кіриличных буквах, котры сут паралельны до інчых східньославяньскых азбук. Має она 34 буквы, котры записуют основны звукы лемківского языка (6 гласных, 26 согласных і два знакы – твердий і мягкій).

Wprowadzenie:

System graficzny języka łemkowskiego oparty jest na bukwach (literach) cyrylicznych, które są analogiczne do innych alfabetów wschodniosłowiańskich. Składa się on z 34 liter, które zapisują podstawowe dźwięki (fonemy) języka łemkowskiego (6 samogłosek, 26 spółgłosek i dwa znaki – twardy i miękki).

Лемківскы буквы і іх назвы:

Łemkowskie litery i ich nazwy:

А а – а [a]

Б б – бе [be]

В в – ве [we]

Г г – га [ha]

Ґ ґ – ґє [gie]

Д д – де [de]

Е е – е [e]

Є є – є [je]

Ж ж – жет [żet]

З з – зет [zet]

І і – і [i]

И и – и [y]

Ы ы – ы [ỹ]

Й й – йот [jot]

К к – ка [ka]   

Л л – ел [eł]

М м – ем [em]

Н н – ен [en]

О о – о [o]

П п – пе [pe]

Р р – ер [er]

С с – ес [es]

Т т – те [te]

У у – у [u]

Ф ф – еф [ef]

Х х – ха [cha]

Ц ц – це [ce]

Ч ч – че [cze]

Ш ш – ша [sza]

Щ щ – ща [szcza]

Ю ю – ю [ju]

Я я – я [ja]

Ь ь – мягкій знак [znak miękki]

Ъ ъ – твердий знак [znak twardy]

Фонетычний коментар:

Komentarz fonetyczny:

В лемківскым языку вымова окремных гласных є зближена до вымовы польскых гласных, з деякыма ріжницями.

1. Гласны означены буквами: х, г, ґ сут одповідниками польскых: ch, h, g – при чым г заховало звучніст, котра в польскым языку для h уж ся в більшости затратила. Прото г єст звучным согласным.

2. В лемківскым языку заховало ся давне задньоязыково-горлове глубокє ы. Прото означены буквами і, и, ы гласны ріжнят ся медже собом, мож речы, передньо, середньо і задньоязыковом позицийом в бесіді.

3. Лемківскы гласны означены буквами л і в в окрисленых позициях ріжнят ся од польскых ł i w. Л вымавляме посередньо медже ł i l, a в часто звучыт як у нескладотворче.

W języku łemkowskim wymowa poszczególnych głosek jest zbliżona do wymowy polskich głosek, z pewnymi różnicami:

1. Głoski oznaczone literami х, г, ґ  są odpowiednikami polskich: ch, h, g – przy czym г zachowało dźwięczność, która w języku polskim dla h już generalnie zanikła. Г jest zatem spółgłoską dźwięczną.

2. W języku łemkowskim zachowało się dawne tylnojęzykowo-gardłowe głębokie ы. W związku z tym, głoski oznaczone literami і, и, ы różnią się między sobą, można tak to określić, przednio, średnio i tylnojęzykową pozycją w wymowie.

3. Głoski łemkowskie oznaczone literami л i в, w określonych pozycjach różnią się od polskich ł i w. Л wymawiamy pośrednio między ł i l, a в często brzmi jak u niezgłoskotwórcze.

А я знам азбуку

Уж познали мы азбуку:

А як авто, Б як буков,

В як ватра, Г як гора,

Ґ як ґязда, Д як дора,

Е як екран, Є як єлень,

Ж як жыто, З як зелін,

І як ігла, И чудачне,

Бо на „и” ся нич не зачне.

Ы є тіж зманєруване

Серед слова заховане,

Або зас на кінци стоіт

І початку барз ся боіт.

Дале буква Й як Йосиф,

К як коса, Л як Лоси,

М як мама, Н як няньо,

О як орел, П як пані,

Р як Руснак, С як слуга,

Т як терка, У як угель,

Ф як файка, Х як хыжа,

Ц як церков, Ч як чыжык,

Ш як школа, Щ як щавій,

Ю як югас, Я як явір.

Букв єст тридцет дві. І знакы

Два – знак мягкій

З твердым знаком.

Петро Мурянка

Словничок – Słowniczek:

aзбука – alfabet

буков – orzeszki bukowe

ватра – ognisko

дора – prosfora, chleb używany do celów eucharystycznych i w ogólnej Agape

чудачний – dziwny

серед – pośród, w środku

Лоси – Łosie, miejscowość na Łemkowynie (jedna koło Gorlic, druga koło Krynicy)

няньо – tata

хыжа – dom, chata

Задачы – Ćwiczenia:

I. Послухай зо звукового запису правильне чытаня тексту верша про азбуку, пак прочытай сам голосно текст. Повтор чытаня трираз. Навчый ся верша на памят.

Posłuchaj w zapisie dźwiękowym poprawnego czytania tekstu wiersza o abecadle (alfabecie), następnie sam przeczytaj głośno tekst. Czytanie powtórz trzykrotnie. Naucz się wiersza na pamięć.

II. Обвед колічком вшыткы гласны в азбуці, пак в верши.

Otocz kółkiem wszystkie samogłoski w alfabecie oraz w wierszu.                

III. Запиш познаныма буквами 10 знаных Tи лемківскых слів.

Zapisz poznanymi bukwami (literami łemkowskimi) 10 znanych Ci słów łemkowskich.