Тема: Сідил дідо на порозі. Минулий час часослів
Temat: Siedział dziadek na progu. Czas przeszły czasowników
Сідил дідо на порозі
Курил собі файку
Пришла біда
Взяла діда
Ани раз не лайкнул
I. Выпиш часослова з верша і напиш іх в інфінітивній формі.
Wypisz z wierszyka czasowniki i zapisz je w formie bezokolicznikowej.
II. Переформуй вершык так, жебы вшыткы часослова были в теперішнім часі.
Przekształć wierszyk tak, by wszystkie czasowniki wystąpiły w czasie teraźniejszym.
Минулий час
В лемківскым языку минулий час часослів твориме додаючы до інфінітивной темы кінцівку -л, а пак родово-чысловну кінцівку, котра є:
1. для єднотного чысла:
-Ø для мужского рода
-а для женского рода
-о для середнього рода
2. -и для множного чысла
W języku łemkowskim czas przeszły tworzy się przy pomocy końcówki -л, którą dodajemy do tematu bezokolicznika, a następnie uzupełniamy końcówką liczbowo-osobową. Końcówki te to:
1. dla liczby pojedynczej:
-Ø dla rodzaju męskiego
-а dla rodzaju żeńskiego
-о dla rodzaju nijakiego
2. -и dla wszystkich rodzajów w liczbie mnogiej
Одміна:
сіди-ти (siedzieć)
єднотне чысло множне чысло
1. сіди-л єм, сіди-л-а єм, сіди-л-о єм 1. сіди-л-и сме
2. сіди-л єс, сіди-л-а єс, сіди-л-о єс 2. сіди-л-и сте
3. він сіди-л, она сіди-л-а, оно сіди-л-о 3.они сіди-л-и
В минулым часi може заходити выміна або дополняня согласных ци гласных в темі, нп.:
W czasie przeszłym może następować wymiana lub uzupełnianie spółgłosek bądź samogłosek w temacie, np.:
прит-и (przyjść)
єднотне чысло множне чысло
1. пришо-л єм, приш-л-а єм, приш-л-о єм 1. приш-л-и сме
2. пришо-л єс, приш-л-а єс, приш-л-о єс 2. приш-л-и сте
3. він пришо-л, она приш-л-а, оно приш-л-о 3.они приш-л-и
нес-ти (nieść)
єднотне чысло множне чысло
1. нюс єм, нес-л-а єм, нес-л-о єм 1. нес-л-и сме
2. нюс єс, нес-л-а єс, нес-л-о єс 2. нес-л-и сте
3. він нюс, она нес-л-а, оно нес-л-о 3.они нес-л-и
бос-ти (bóść)
єднотне чысло множне чысло
1. біл єм, бо-л-а єм, бо-л-о єм 1. бо-л-и сме
2. біл єс, бо-л-а єс, бо-л-о єс 2. бо-л-и сте
3. він біл, она бо-л-а, оно бо-л-о 3.они бо-л-и
Група часослів з кінцівком -чы
Часослова такы як нп.: мочы, течы, влечы, печы, речы, лячы, стрічы одміняют ся з выміном гласных і согласных.
Czasowniki takie jak np.: мочы, течы, влечы, печы, речы, лячы, стрічы (móc, cieknąć, wlec, piec, rzec, lec/ legnąć, strzyc) odmieniają się w czasie przeszłym ze znaczną wymianą samogłosek i spółgłosek.
єднотне чысло
1. міг, тюк, влюк, пюк, рюк, люг, стріг єм
мог-л-а, тек-л-а, влек-л-а, пек-л-а, рек-л-а, лег-л-а, стріг-л-а єм
мог-л-о, тек-л-о, влек-л-о, пек-л-о, рек-л-о, лег-л-о, стріг-л-о єм
2. міг, тюк, влюк, пюк, рюк, люг, стріг єс
мог-л-а, тек-л-а, влек-л-а, пек-л-а, рек-л-а, лег-л-а, стріг-л-а єс
мог-л-о, тек-л-о, влек-л-о, пек-л-о, рек-л-о, лег-л-о, стріг-л-о єс
3. він міг, тюк, влюк, пюк, рюк, люг, стріг
она мог-л-а, тек-л-а, влек-л-а, пек-л-а, рек-л-а, лег-л-а, стріг-л-а
оно мог-л-о, тек-л-о, влек-л-о, пек-л-о, рек-л-о, лег-л-о, стріг-л-о
множне чысло
они мог-л-и, тек-л-и, влек-л-и, пек-л-и, рек-л-и, лег-л-и, стріг-л-и
Задача – Zadanie:
В заміщеным долов тексті змін час на минулий.
W zamieszczonym poniżej tekście zmień czas na przeszły.
Є крас квітньовий вечер. Ваньо і Улька стоят за садом, слухают як потік тече по каменях і черчыт якісу свою бесіду. Думают о скорых вакациях – хотят разом поіхати над море. Час ся влече, коли сут без себе, а тепер так скоро втіче, же ани ся обізрят, а уж єденадцета. Треба іти домів. Смотрят ся іщы, як місяц ясно світит, позерают си в очы. – Цне мі ся за Тобом, Ваню, през цілий ден – рече Улька. – Я фурт о Тобі думам і здає ся, же єс при мі, навет як єс далеко – усміхат ся Ваньо і цілує Ульку на пращаня.