Тема: Часопридавник
Часопридавник єст формом часослова, котра называт проходячий в часі процес як ознаку предмету, нп.: бесідуючий, беручий, даючий. Часопридавник одмінят ся як придавник, през одмінкы. Часопридавникы ділят ся на актывны і пасивны. Актывны часопридавникы творит ся од основ теперішнього (будучого простого) часу, а пасивны од основ минулого часу часослів.
Актывны часопридавникы теперішнього часу з суфіксом -ащ-, -ящ-, -ущ-, -ющ- захоронили ся з церковнославяньского языка і в сучасній лемківскій мові сут архаізмами, нп. жывущий, плавающий.
Частійше ужыват ся формы з суфіксами: -уч-, -юч-, -ач-, -яч-, нп.: ведучий, бесідуючий, лежачий, колячий.
За архаізмы уважат ся актывны часопридавникы минулого часу з суфіксами -вш-, -ш-, нп. прочытавший.
До днешнього часу сут ужываны пасивны часопридавникы минулого часу з суфіксами -н-, -ен-, -т-, нп.: клепаний, привезений, збитий.
Архаізмами сут пасивны часопридавникы теперішнчого часу з суфіксом -им-, нп. любимий.
Вшыткы часопридавникы одміняют ся так само як придавникы третьой групы.
Н. бесідуючий бесідуюча бесідуюче бесідуючы
Р. бесідуючого бесідуючой бесідуючого бесідуючых
Д. бесідуючому бесідуючій бесідуючому бесідуючым
В. бесідуючого бесідуючу бесідуюче бесіддуючх
Т. бесідуючым бесідуючом бесідуючым бесідуючыма
М. бесідуючым бесідуючій бесідуючым бесідуючых
К. бесідуючий бесідуюча бесідуюче бесідуючы
Коломыйка
Хоц Руснакы голы, босы, но хлопы як букы,
У них єст здоровий розум, сильны, кріпкы рукы,
Будут орати, сіяти, обрабляти поле
А не буде наше племя голодне і голе.
Будут орати, сіяти, приліжно робити,
Будут нашы милы діти сыты, приодіты,
Будут орати, сіяти, ниву обрабляти,
Будут школы будувати, діти просвічати.
Даст Бог, будут просвічены бескідскы стороны,
Перестанут нас хулити кавкы і вороны.
Александер Павлович
хулити – огваряти, неправду повідати
Задачы:
I. Прочытай пару раз верш Коломыйка.
II. Найд в поданым выже верши вшыткы часослова і створ од них часопридавникы.
III. Выбер собі три часопридавникы і одмін іх.
Одповіди до задач з лекций 34 i 35:
Вчера Семан вымінил вшыткы двері і одвіря в хыжи.
Wczoraj Szymon wymienił wszystkie drzwi i futryny w domu.
Оля побабрала си новы джінсы.
Ola pobrudziła sobie nowe dżinsy.
Ідеме на імянины до Адама і Євы.
Idziemy na imieniny do Adama i Ewy.
Ігор пє лем каву з фусами.
Igor pije tylko kawę z fusami.
Баба Ганці хворіла на сухоты.
Babcia Ani chorowała na suchoty.
Юхта і Любка тішат ся з вакаций.
Justyna i Lubka cieszą się z wakacji.
Лідия зачынила дріжды на хліб.
Lidia zaczyniła drożdże na chleb.
Филип переблюк ся в стары ґачы.
Filip przebrał się w stare spodnie.
Еміль выступил на сцені в пожыченых холошнях.
Emil wystąpił na scenie w pożyczonych сhołoszniach.
Текля пряче в сіньох.
Tekla sprząta w sieni.
Ксандер покалічыл палец ножыцями.
Aleksander pokaleczył palec nożyczkami.
Василь зопсул стары кліщы.
Wasyl zepsuł stare kleszcze.
Миколай помалювал ворота на синьо.
Mikołaj pomalował wrota na niebiesko.
Орестів няньо робит новы сані.
Tato Oresta robi nowe sanie.
Єфрозка занесла пацятам помиі.
Eufrozyna zaniosła świniom pomyje.
Афія впекла хліб з отрубами.
Agata upiekła chleb z otrębami.
Матрона пішла з граблями в поле.
Matrona poszła w pole z grabiami.
Варвара поіхала на нарты в Татры.
Barbara pojechała na narty w Tatry.
Н. ворота Н. отрубы
Р. воріт Р. отрубів
Д. воротам Д. отрубам
В. ворота В. отрубы
Т. воротами Т. отрубами
М. воротах М. отрубах
К. ворота К. отрубы
має ся
тішыли ся
добесідувати ся
подабали ся
валит ся
подабат ся
не подабат ся
не оженил ся
женити ся
втопила ся
выдала ся
подабат ся
сміяти ся
вперли ся
вродит ся
знервувала ся
не нервуй ся
втішыли ся
подати ся
Любка Демко
Югаска Петро
Юхта Юлиян
Анна Максим
Юлька Филип
Варка Андрий
Ольга Федір
Ксеня Гарасим
Павел